Onze dijken zijn veilig, maar blijven kwetsbaar in extreme situaties. Gedurende de levensduur van een dijk neemt de veiligheid af. Dit komt door steeds hogere waterstanden, door klimaatverandering en omdat de bodem daalt. Het waterschap beoordeelt daarom eens per 12 jaar de veiligheid van de dijken. Uit de laatste beoordeling bleek dat de dijk niet aan de wettelijke eisen voldoet en versterking van de Vechtdijken nodig is. Na het project Veilige Vecht voldoen de Vechtdijken tussen Dalfsen en Zwolle weer aan de wettelijke waterveiligheidseisen.

In dit achtergrondartikel  lees je in meer detail waarom dijkversterking nodig is én hoe is bepaald of de Vechtdijken aan de wettelijke eisen voldoen.

Het projectgebied bestaat uit 30 kilometer noordelijke en zuidelijke Vechtdijk tussen Dalfsen en Zwolle. Het traject van de zuidelijke Vechtdijk loopt vanaf de Rechterensedijk in Dalfsen tot Langenholte in Zwolle. Het traject van de noordelijke Vechtdijk loopt vanaf het gemeentehuis in Dalfsen tot de gemeentegrens Zwolle-Zwartewaterland tussen Haerst en Genne. De kade bij Dalfsen voldoet aan de wettelijke veiligheidseisen en hoeft niet te worden versterkt.

Bekijk op deze kaart  waar dijkversterking nodig is.

Jazeker, we proberen zo goed mogelijk te berekenen wat er nodig is om de dijk te versterken. Hiervoor gebruiken we klimaatmodellen met verschillende scenario’s om te bepalen wat de toekomstige waterstanden kunnen zijn. In het project wordt gerekend met het W+ KNMI klimaatscenario. Met dit scenario gaan we uit van de bovenkant van de klimaatscenario’s. De nieuwste inzichten van het KNMI (d.d. 9 oktober 2023) zorgen niet voor een aangepaste opgave. We weten nog niet precies hoeveel en hoe snel het klimaat verandert en de zeespiegel stijgt. Door nu te kiezen voor een robuuste aanpak en opties open te houden voor toekomstige maatregelen, voorkomen we dat we verkeerde keuzes maken en achteraf moeten bijsturen en repareren.

Er wordt voornamelijk gekozen voor een binnendijkse oplossing, zodat er zo veel mogelijk ruimte voor de rivier wordt behouden. Dit voorkomt dat wij op andere plekken moeten compenseren, om genoeg bergingsruimte voor de rivier te behouden.

In de verkenningsfase onderzochten we wat de beste oplossing is voor een veilige dijk. We zochten naar een oplossing die past bij de bijzondere kenmerken van de Vecht en de omgeving.

De verkenningsfase startte met het inventariseren van de verschillende mogelijke oplossingsrichtingen (alternatieven) voor zowel dijkversterking als systeemmaatregelen. Hierbij hebben we ook veel ideeën van bewoners en bedrijven verzameld en meegenomen. In juni 2022 was bekend welke oplossingen kansrijk zijn. De meest kansrijke oplossingsrichtingen onderzochten we daarna uitgebreider. Daarbij brachten we de waterveiligheid, haalbaarheid, impact op de omgeving en kosten van de oplossingsrichtingen in beeld. Bij de impact op de omgeving onderzochten we bijvoorbeeld de effecten voor bebouwing, landbouw, natuur, cultuurhistorie, etc. Dit staat in een milieueffectrapport.

Op basis van deze informatie deed het waterschap in 2023 een voorstel voor een voorkeursalternatief dat we met bewoners en bestuurlijke partners bespraken. Het resultaat van de verkenningsfase is een voorkeursalternatief, dat door het algemeen bestuur van het waterschap is vastgesteld.

Het voorkeursalternatief beschrijft het ontwerp voor de dijk op hoofdlijnen. Het is het resultaat van de verkenningsfase waarin het waterschap verschillende mogelijkheden (alternatieven) heeft onderzocht om de dijk tussen Dalfsen en Zwolle te versterken. Dit voorkeursalternatief is op 4 juni 2024 door het algemeen bestuur van het waterschap goedgekeurd. Dit betekent dat het project door kan naar de planuitwerkingsfase, waarin het voorkeursalternatief verder in detail wordt uitgewerkt tot een definitief ontwerp.

Het voorkeursalternatief bouwt voort op de huidige karakteristiek van de dijk en omgeving. Het gevolg is dat er dan ook niet één uniform dijkontwerp is over het gehele traject Dalfsen-Zwolle, maar dat het dijkontwerp varieert, passend bij de omgeving. Daarmee wordt rechtgedaan aan de typische Vechtdijk. Over het gehele traject gezien is er min of meer een onderscheid tussen oost (het zandlandschap) en west (de rivierdelta), waarbij de snelweg A28 grofweg de knip vormt.

Ten oosten van de A28
Bovenstrooms, in het oostelijk deel van het traject, zijn vooral de zandige erosiebuffer en diepploegen gekozen als oplossingen voor de bekleding en piping. De dijk van het voorkeursalternatief kenmerkt zich hier door een breder profiel met een bredere kruin, (relatief) flauwe taluds en een opbouw uit voornamelijk zandig materiaal. Daarmee sluit de dijk aan op het omliggende zandlandschap.

Ten westen van de A28
Benedenstrooms, ten westen van de A28, heeft het voorkeursalternatief veelal een compactere verschijningsvorm. Hier is met name gras op klei toegepast als oplossing voor de bekleding en een verticale voorziening als oplossing voor piping. Het toepassen van klei ten westen van de A28 sluit aan op het landschap van de rivierdelta.

Het voorstel voor de dijkversterking lees je in het verkenningenrapport.

Dit zijn de aanpassingen die we gedaan hebben, naar aanleiding van de verschillende reacties op de concept hoofdoplossing.

• Bij traject 7A (Bruggenhoek-Agnietenberg) is een maatwerklocatie toegevoegd.
• Bij traject 8 (Langenholte) wordt naast het versterken van de dijk ook onderzocht of het (deels) verleggen van de dijk een reële een optie is.
• De meekoppelkans om een fietspad bovenop de dijk bij de Poppelallee aan te leggen, is afgevallen. Deze onderzoeken we niet verder.
• Verder zijn verschillende aandachtspunten voor de verdere uitwerking van het ontwerp aangevuld en aangescherpt. In de reactienota lees je om welke het gaat.

Een voorkeursalternatief moet maakbaar, betaalbaar en vergunbaar zijn en (vanzelfsprekend) de waterveiligheidsopgave oplossen. Op basis van de voor- en nadelen, en in overleg met de omgeving, heeft het waterschap dit voorkeursalternatief samengesteld.

In de verkenningsfase hebben wij verschillende maatregelen onderzocht om de dijk tussen Dalfsen en Zwolle te versterken. Hierbij hebben we ook gekeken naar het weerbaarder en veerkrachtiger maken van het gehele stroomgebied van de Vecht. Dat noemen we systeemmaatregelen, zoals het langer vasthouden van water of het tijdelijk parkeren van water langs de Vecht. Naast het onderzoeken van deze systeemmaatregelen keken we ook welke andere mogelijkheden (alternatieven) nodig zijn om de dijk tussen Dalfsen en Zwolle te versterken. Hieruit is uiteindelijk (per dijktraject) een voorkeursalternatief uitgekomen. In juni 2024 heeft het algemeen bestuur van het waterschap het voorkeursalternatief goedgekeurd en volgt de volgende fase in het project: de planuitwerking.

Tijdens de verkenning onderzochten we welke watersysteemmaatregelen in extreme situaties bijdragen aan een waterstandsdaling op de Vecht. Ook hebben we de voor- en nadelen van deze maatregelen onderzocht. We keken of het haalbaar is om water langer vast te houden in het gebied van Coevorden tot aan Zwolle of door het tijdelijk parkeren van water langs de Vecht. Ook onderzochten we of het kansrijk is om de Vecht zelf ruimer te maken en het water bij extreem hoogwater tussen Dalfsen en Zwolle sneller af te voeren.

Uit de onderzoeken bleek dat deze maatregelen vooral werken tussen Dalfsen en Zwolle (tot de A28). Dat is nét het deel waar de dijk nauwelijks verhoogd hoeft te worden. Ook zijn de maatregelen duurder dan een dijkversterking en is er geen budget voor de extra kosten gevonden. Daarom zijn de meeste systeemmaatregelen niet kansrijk om verder te onderzoeken. De haalbaarheid van een nevengeul bij Vechterweerd nemen we wel mee.

Voor Dalfsen is de uitvoering gepland vanaf 2027. Voor Zwolle start dan de planuitwerking. De uitvoering voor Zwolle staat gepland vanaf 2030.

De komende jaren werken we de hoofdoplossing per stuk dijk (het voorkeursalternatief) en de maatwerklocaties steeds meer in detail uit. Die fase heet de planuitwerking. Dit doen we door in gesprek te gaan met grondeigenaren en bewoners rondom de dijk over de uitwerking van de oplossing en wat zij daarin belangrijk vinden. Ook verzamelen we allerlei informatie over de bodem, archeologie en planten en dieren. Dat verwerken we in een eerste ontwerp, dat we eind 2025 kunnen delen. Dit ontwerp en de manier van uitvoeren worden daarna steeds concreter gemaakt tot we een ontwerp hebben waarmee we de uitvoeringsfase in gaan.

In totaal versterken we 30 kilometer dijk tussen Dalfsen en Zwolle. Ervaring leert dat dit een (te) groot stuk is om in één keer goed uit te werken. Daarom doen we dat in twee delen. De plannen voor de dijk van Dalfsen tot de A28 worden van 2024 tot en met 2026 gemaakt. Daarna gaat in dat gebied de schop in de grond.

Vanaf 2027 tot en met 2029 wordt het traject vanaf de A28 tot de monding van de Vecht in het Zwartewater uitgewerkt. Daarna wordt de dijk in dat gebied versterkt. Er zijn twee uitzonderingen op dat deel: rondom de Zijlkolk en Langenholte wordt in 2024 en 2025 verder doorgewerkt aan een hoofdoplossing (voorkeursalternatief) om de dijk te versterken.

We starten met de dijktrajecten tussen Dalfsen en de A28 omdat daar voor alle dijktrajecten een voorkeursalternatief is vastgesteld. Dat is nog niet geval voor de trajecten bij Zwolle. Door te starten met de dijken tussen Dalfsen en de A28, krijgen we extra tijd om door te werken op de complexe opgaven bij de Zijlkolk en Langenholte waar beschermde natuur en het uitvoeren van een dijkversterking samen komen.

Deze ligt bij de A28 omdat we zien dat het type oplossing wat tussen Dalfsen en de A28 ligt veelal overeenkomt. Ten westen van de A28 is vaak voor andere oplossingen gekozen. Met het oog op de uitvoering is het efficiënt om juist daar de knip te leggen en juiste uitvoeringspartij te zoeken bij iedere deel.

We werken het voorkeursalternatief in drie ontwerprondes uit naar een concreet plan hoe we de dijk versterken.

Voorlopig ontwerp

In deze stap werken we de hoofdoplossing (het voorkeursalternatief) uit tot een ontwerp en manier van uitvoeren (inclusief de benodigde werkruimte). Hierbij houden we zoveel mogelijk rekening met de informatie die we ophalen uit gesprekken met bewoners en grondeigenaren rondom de dijk.

Vergunningenontwerp

In deze stap werken we het ontwerp nog verder uit en wordt het aangevuld met informatie over de uitvoering vanuit een aannemerscombinatie. Het ontwerp dat we in deze fase maken, is de basis voor het aanvragen van de vergunningen, het (ontwerp)projectbesluit en de grondovereenkomsten met eigenaren langs de dijk.

Uitvoeringsontwerp

In deze stap werken we toe naar een ontwerp waarmee de aannemerscombinatie aan de slag kan. Met bewoners spreken we over wat de uitvoering van de dijkversterking voor hen betekent. Ook ligt het projectbesluit ter inzage.

Het voorlopig ontwerp is de uitwerking van het voorkeursalternatief tot een ontwerp. Daarin nemen we ook de manier van uitvoeren en de ruimte die nodig is voor de werkzaamheden mee. Van het voorlopig ontwerp worden kaarten/dwarsdoorsnedes van de dijk gemaakt, die we meenemen bij gesprekken met bewoners. In dit ontwerp zit een kleine marge, die verder wordt uitgewerkt in het vergunningenontwerp.

Een technisch team berekent hoe de hoofdoplossing op elk deeltraject en bij een maatwerklocatie toegepast kan worden. Daarnaast denkt het technisch team ook alvast na over de uitvoering van de dijkversterking. Bijvoorbeeld over hoe de benodigde materialen naar de juiste plekken worden gebracht en waar grond en materialen tijdelijk kunnen worden opgeslagen.

Naast alle technische berekeningen worden er ook onderzoeken uitgevoerd, zoals een onderzoek naar de bodemkwaliteit, archeologie en niet-gesprongen explosieven. Verder gaat het omgevingsteam langs bij bewoners en grondeigenaren rondom de dijk om de ontwerpen met hen te bespreken en hun wensen op te halen. Deze wensen bespreken zij met technisch specialisten om te beoordelen of de wensen een plek kunnen krijgen in het ontwerp. De uitkomsten delen ze weer met bewoners en grondeigenaren. Kortom, verschillende disciplines werken aan het ontwerp.  

De fase om de plannen concreet te maken duurt inderdaad een aantal jaren. We snappen dat dit voor bewoners als heel traag kan aanvoelen. Een dijk versterken doe je niet zomaar en kost inderdaad veel tijd.

In de planuitwerking wordt er gewerkt aan gedetailleerde plannen, vergunningen en technische ontwerpen om daarna de dijk te kunnen versterken. Maar dit betekent ook dat bewoners een tijd in onzekerheid zitten, totdat duidelijk is wat er bij hen in de voor- of achtertuin gaat gebeuren. Om die plannen te maken, doen we veel onderzoek naar bijvoorbeeld de bodem, archeologie en planten en dieren. Ook denken we na over de manier van uitvoeren en zoeken we een aannemerscombinatie die hierin meedenkt en uiteindelijk de dijk versterkt. Via onze nieuwsbrieven, gesprekken en bijeenkomsten houden we bewoners op de hoogte van het project en de voortgang.

Net zoals in de verkenning, doen we ook in de planuitwerking onderzoek op en rond de dijk. Aan de hand van de gegevens uit de verkenning kunnen we nu specifieker bepaalde locaties onderzoeken of extra informatie verzamelen. Bijvoorbeeld voor de bodem, archeologie, flora en fauna of sterkte van de dijk. Je blijft dus mensen tegenkomen met bijvoorbeeld meetapparatuur op of bij de dijk.

Zodra we voor onderzoeken op je perceel willen zijn, informeren we je daarover en vragen we toestemming om je perceel te betreden. Ook geven wij, of degene die onderzoek komt doen, aan wanneer je iemand kan verwachten. Zo kom je niet voor verrassingen te staan.

Met het voorkeursalternatief worden alle woningen behouden. Huizen die geraakt worden door deze hoofdoplossing, zijn een maatwerkwerklocatie. Voor deze locaties zoeken we naar een andere oplossing. Hoe het ontwerp er bij deze huizen precies uitziet, wordt in de planuitwerking in overleg met bewoners uitgewerkt.

Maatwerklocaties zijn locaties waar de voorgestelde oplossing tot ruimtebeslag leidt op woonhuizen, Natura 2000 of andere objecten met beschermde status. In de verkenning is onderzocht of er een haalbare maatwerkoplossing mogelijk is. Hieruit blijkt dat woonhuizen behouden kunnen blijven. In de planuitwerking wordt onderzocht wat de meest passende maatwerkoplossing is. Dit doet het waterschap in overleg met de betreffende grondeigenaren.

We kunnen niet in één keer alle maatwerklocaties bezoeken en daar een ontwerp voor maken. Dat pakken we dus stap voor stap op. We kijken daarbij eerst naar hoe complex de locatie is om een technisch ontwerp voor te maken én de dijk op die locatie te versterken. Op basis daarvan maken we een keuze voor welke locaties het technisch team alvast een ontwerp kan maken óf dat er kennis van een aannemer voor nodig is. Voor het najaar 2025 willen wij de eigenaren van alle maatwerklocaties (in het gebied van Dalfsen tot de A28) hebben gesproken.

Vanaf het najaar 2024 gaan we met bewoners en grondeigenaren rond de dijk in gesprek. Deze eerste ronde gesprekken duurt tot het najaar van 2025. De informatie die we ophalen tijdens deze gespreken gebruiken we om een ontwerp mee te maken. Nadat de ontwerpen concreter zijn gemaakt (inclusief de manier van uitvoeren), komen we weer terug bij de bewoners en grondeigenaren.  

Voor het uitvoeren van werkzaamheden hebben wij tijdelijk grond nodig. Bijvoorbeeld voor werkterreinen, werkstroken en (grond)depots. Soms hebben we voor het versterken van de dijk definitief grond nodig. Bijvoorbeeld als de dijk breder wordt. Hoeveel ruimte we ongeveer nodig hebben, zie je op de kaarten die we per stuk dijk (deeltrajecten) hebben gemaakt. In de loop van de planuitwerking wordt steeds duidelijker hoeveel ruimte precies nodig is.

Het waterschap gaat niet standaard uit van aankoop van grond. We kunnen ook op een andere manier afspraken maken met grondeigenaren over het permanent of tijdelijk gebruik van gronden. Voorbeelden zijn zakelijk recht of een kwalitatieve verplichting. Dat laatste betekent dat je eigenaar blijft van de grond en het waterschap afspraken met jou als grondeigenaar maakt over het aanbrengen van de dijkversterkingsmaatregelen. In de planuitwerking wordt het ontwerp meer in detail uitgewerkt en maken we afspraken met eigenaren over aankoop of het gebruik van de grond.

We proberen schade altijd te voorkomen. Toch kan het zijn dat je schade lijdt als gevolg van de dijkversterking. Je kunt hiervoor een schadevergoeding of een nadeelcompensatie aanvragen. Meer informatie vind je op de website van het waterschap.

Op de projectwebsite vind je alle informatie en kan je je aanmelden voor de digitale nieuwsbrief over de voortgang van het project. Daarnaast kan je de Waterwerk-app downloaden en bij notificaties aangeven dat je de updates van het project Veilige Vecht wilt ontvangen.

Voorafgaand aan belangrijke mijlpalen organiseert het projectteam altijd bijeenkomsten. Via de nieuwsbrief  blijf je op de hoogte. 

Je kunt contact opnemen via 088 233 1200 om je vraag te stellen. Mailen naar veiligevecht@wdodelta.nl kan natuurlijk ook. Liever een persoonlijk gesprek? Mail ons voor een afspraak. Of kom langs bij de vragenmiddagen in sluiswachterswoning Vechterweerd (zie agenda).

In de planuitwerking hebben we vooral gesprekken met grondeigenaren en bewoners rond de dijk. In eerste instantie zijn die gesprekken individueel per eigenaar en waar dit kan in kleinere groepen. Zo kunnen we met je bespreken wat er nodig is om de dijk te versterken en wat je daarin belangrijk vindt. Voordat belangrijke besluiten worden genomen organiseren we bijeenkomsten voor iedereen. Via de nieuwsbrief informeren we je hierover.

Wij gaan graag met je in gesprek. Maak een afspraak via veiligevecht@wdodelta.nl of kom langs bij de inloopmomenten in sluiswachterswoning Vechterweerd (zie agenda). Maak daarvoor een afspraak via veiligevecht@wdodelta.nl. 

Aan het einde van de planuitwerking worden de ontwerpen tussen Dalfsen en de A28 vastgelegd in vergunningen en een projectbesluit. Op de vergunningen en het projectbesluit kan je formeel reageren. Je kunt een zienswijze indienen en daarna ook in beroep bij de rechtbank wanneer je het niet eens bent met de plannen. Ook brengt de Commissie voor de mer in die periode onafhankelijk advies uit over het Milieueffectrapport (MER) wat hierbij hoort.

In gesprekken met grondeigenaren en bewoners rond de dijk praten we over hoe de dijk eruit komt te zien. Het kan natuurlijk zo zijn dat je het uiteindelijk niet eens bent met de plannen. Het (juridische) moment om dit te laten weten is wanneer de vergunningen en het ontwerpprojectbesluit ter inzage gaan.  

Verkenning 2020- 2024

In de verkenningsfase onderzochten we verschillende mogelijkheden (alternatieven) voor het versterken van de Vechtdijken tussen Dalfsen en Zwolle. Dit deden we samen met overheden, bewoners en maatschappelijke organisaties. Het resultaat van de verkenningsfase is het voorkeursalternatief, dat in juni 2024 door het algemeen bestuur van het waterschap is goedgekeurd.

Planuitwerking

• Dalfsen
  2024 – 2026
• Zwolle
  2027 – 2029

In deze fase werken we de plannen voor de dijkversterking verder uit. Dit doen we door in gesprek te gaan met grondeigenaren en bewoners rondom de dijk over de uitwerking van de oplossing en wat zij daarin belangrijk vinden. Ook verzamelen we allerlei informatie over de bodem, archeologie en planten en dieren. Dat verwerken we in een eerste ontwerp. Dit ontwerp en de manier van uitvoeren worden daarna steeds concreter gemaakt.

Uitvoering

• Dalfsen
  Vanaf 2027
• Zwolle
  Vanaf 2030

In deze fase gaat de schop in de grond en worden de maatregelen uitgevoerd.

Het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) is een landelijk dijkenprogramma en onderdeel van het Deltaprogramma. Het doel van het HWBP is dat in 2050 alle primaire dijken versterkt zijn, zodat deze voldoen aan de wettelijke normen in de Waterwet.

Het project Veilige Vecht is één van de projecten uit het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Kijk voor meer informatie op www.hwbp.nl