Onze dijken zijn veilig, maar blijven kwetsbaar in extreme situaties. Gedurende de levensduur van een dijk neemt de veiligheid af. Dit komt door steeds hogere waterstanden, door klimaatverandering en omdat de bodem daalt. Het waterschap beoordeelt daarom eens per 12 jaar de veiligheid van de dijken. Uit de laatste beoordeling bleek dat de dijk niet aan de wettelijke eisen voldoet en versterking van de Vechtdijken nodig is. Na het project Veilige Vecht voldoen de Vechtdijken tussen Dalfsen en Zwolle weer aan de wettelijke waterveiligheidseisen.

In dit achtergrondartikel  lees je in meer detail waarom dijkversterking nodig is én hoe is bepaald of de Vechtdijken aan de wettelijke eisen voldoen.

Het projectgebied bestaat uit 30 kilometer noordelijke en zuidelijke Vechtdijk tussen Dalfsen en Zwolle. Het traject van de zuidelijke Vechtdijk loopt vanaf de Rechterensedijk in Dalfsen tot Langenholte in Zwolle. Het traject van de noordelijke Vechtdijk loopt vanaf het gemeentehuis in Dalfsen tot de gemeentegrens Zwolle-Zwartewaterland tussen Haerst en Genne. De kade bij Dalfsen voldoet aan de wettelijke veiligheidseisen en hoeft niet te worden versterkt.

Bekijk op deze kaart  waar dijkversterking nodig is.

Jazeker, we proberen zo goed mogelijk te berekenen wat er nodig is om de dijk te versterken. Hiervoor gebruiken we klimaatmodellen met verschillende scenario’s om te bepalen wat de toekomstige waterstanden kunnen zijn. In het project wordt gerekend met het W+ KNMI klimaatscenario. Met dit scenario gaan we uit van de bovenkant van de klimaatscenario’s. De nieuwste inzichten van het KNMI (d.d. 9 oktober 2023) zorgen niet voor een aangepaste opgave. We weten nog niet precies hoeveel en hoe snel het klimaat verandert en de zeespiegel stijgt. Door nu te kiezen voor een robuuste aanpak en opties open te houden voor toekomstige maatregelen, voorkomen we dat we verkeerde keuzes maken en achteraf moeten bijsturen en repareren.

Er wordt voornamelijk gekozen voor een binnendijkse oplossing, zodat er zo veel mogelijk ruimte voor de rivier wordt behouden. Dit voorkomt dat wij op andere plekken moeten compenseren, om genoeg bergingsruimte voor de rivier te behouden.

In de verkenningsfase onderzochten we wat de beste oplossing is voor een veilige dijk. We zochten naar een oplossing die past bij de bijzondere kenmerken van de Vecht en de omgeving.

De verkenningsfase startte met het inventariseren van de verschillende mogelijke oplossingsrichtingen (alternatieven) voor zowel dijkversterking als systeemmaatregelen. Hierbij hebben we ook veel ideeën van bewoners en bedrijven verzameld en meegenomen. In juni 2022 was bekend welke oplossingen kansrijk zijn. De meest kansrijke oplossingsrichtingen onderzochten we daarna uitgebreider. Daarbij brachten we de waterveiligheid, haalbaarheid, impact op de omgeving en kosten van de oplossingsrichtingen in beeld. Bij de impact op de omgeving onderzochten we bijvoorbeeld de effecten voor bebouwing, landbouw, natuur, cultuurhistorie, etc. Dit staat in een milieueffectrapport.

Op basis van deze informatie deed het waterschap in 2023 een voorstel voor een voorkeursalternatief dat we met bewoners en bestuurlijke partners bespraken. Het resultaat van de verkenningsfase is een voorkeursalternatief, dat door het algemeen bestuur van het waterschap is vastgesteld.

Het voorkeursalternatief beschrijft het ontwerp voor de dijk op hoofdlijnen. Het is het resultaat van de verkenningsfase waarin het waterschap verschillende mogelijkheden (alternatieven) heeft onderzocht om de dijk tussen Dalfsen en Zwolle te versterken. Dit voorkeursalternatief is op 4 juni 2024 door het algemeen bestuur van het waterschap goedgekeurd. Dit betekent dat het project door kan naar de planuitwerkingsfase, waarin het voorkeursalternatief verder in detail wordt uitgewerkt tot een definitief ontwerp.

Het voorkeursalternatief bouwt voort op de huidige karakteristiek van de dijk en omgeving. Het gevolg is dat er dan ook niet één uniform dijkontwerp is over het gehele traject Dalfsen-Zwolle, maar dat het dijkontwerp varieert, passend bij de omgeving. Daarmee wordt rechtgedaan aan de typische Vechtdijk. Over het gehele traject gezien is er min of meer een onderscheid tussen oost (het zandlandschap) en west (de rivierdelta), waarbij de snelweg A28 grofweg de knip vormt.

Ten oosten van de A28
Bovenstrooms, in het oostelijk deel van het traject, zijn vooral de zandige erosiebuffer en diepploegen gekozen als oplossingen voor de bekleding en piping. De dijk van het voorkeursalternatief kenmerkt zich hier door een breder profiel met een bredere kruin, (relatief) flauwe taluds en een opbouw uit voornamelijk zandig materiaal. Daarmee sluit de dijk aan op het omliggende zandlandschap.

Ten westen van de A28
Benedenstrooms, ten westen van de A28, heeft het voorkeursalternatief veelal een compactere verschijningsvorm. Hier is met name gras op klei toegepast als oplossing voor de bekleding en een verticale voorziening als oplossing voor piping. Het toepassen van klei ten westen van de A28 sluit aan op het landschap van de rivierdelta.

Het voorstel voor de dijkversterking lees je in het verkenningenrapport.

Dit zijn de aanpassingen die we gedaan hebben, naar aanleiding van de verschillende reacties op de concept hoofdoplossing.

• Bij traject 7A (Bruggenhoek-Agnietenberg) is een maatwerklocatie toegevoegd.
• Bij traject 8 (Langenholte) wordt naast het versterken van de dijk ook onderzocht of het (deels) verleggen van de dijk een reële een optie is.
• De meekoppelkans om een fietspad bovenop de dijk bij de Poppelallee aan te leggen, is afgevallen. Deze onderzoeken we niet verder.
• Verder zijn verschillende aandachtspunten voor de verdere uitwerking van het ontwerp aangevuld en aangescherpt. In de reactienota lees je om welke het gaat.

Een voorkeursalternatief moet maakbaar, betaalbaar en vergunbaar zijn en (vanzelfsprekend) de waterveiligheidsopgave oplossen. Op basis van de voor- en nadelen, en in overleg met de omgeving, heeft het waterschap dit voorkeursalternatief samengesteld.

In de verkenningsfase hebben wij verschillende maatregelen onderzocht om de dijk tussen Dalfsen en Zwolle te versterken. Hierbij hebben we ook gekeken naar het weerbaarder en veerkrachtiger maken van het gehele stroomgebied van de Vecht. Dat noemen we systeemmaatregelen, zoals het langer vasthouden van water of het tijdelijk parkeren van water langs de Vecht. Naast het onderzoeken van deze systeemmaatregelen keken we ook welke andere mogelijkheden (alternatieven) nodig zijn om de dijk tussen Dalfsen en Zwolle te versterken. Hieruit is uiteindelijk (per dijktraject) een voorkeursalternatief uitgekomen. In juni 2024 heeft het algemeen bestuur van het waterschap het voorkeursalternatief goedgekeurd en volgt de volgende fase in het project: de planuitwerking.

Tijdens de verkenning onderzochten we welke watersysteemmaatregelen in extreme situaties bijdragen aan een waterstandsdaling op de Vecht. Ook hebben we de voor- en nadelen van deze maatregelen onderzocht. We keken of het haalbaar is om water langer vast te houden in het gebied van Coevorden tot aan Zwolle of door het tijdelijk parkeren van water langs de Vecht. Ook onderzochten we of het kansrijk is om de Vecht zelf ruimer te maken en het water bij extreem hoogwater tussen Dalfsen en Zwolle sneller af te voeren.

Uit de onderzoeken bleek dat deze maatregelen vooral werken tussen Dalfsen en Zwolle (tot de A28). Dat is nét het deel waar de dijk nauwelijks verhoogd hoeft te worden. Ook zijn de maatregelen duurder dan een dijkversterking en is er geen budget voor de extra kosten gevonden. Daarom zijn de meeste systeemmaatregelen niet kansrijk om verder te onderzoeken. De haalbaarheid van een nevengeul bij Vechterweerd nemen we wel mee.

De komende jaren werken we de hoofdoplossing per stuk dijk (het voorkeursalternatief) en de maatwerklocaties steeds meer in detail uit. Die fase heet de planuitwerking. Dit doen we door in gesprek te gaan met grondeigenaren en bewoners rondom de dijk over de uitwerking van de oplossing en wat zij daarin belangrijk vinden. Ook verzamelen we allerlei informatie over de bodem, archeologie en planten en dieren. Dat verwerken we in een eerste ontwerp, dat we eind 2025 kunnen delen. Dit ontwerp en de manier van uitvoeren worden daarna steeds concreter gemaakt. 

In totaal versterken we 30 kilometer dijk tussen Dalfsen en Zwolle. Ervaring leert dat dit een (te) groot stuk is om in één keer goed uit te werken. Daarom doen we dat in twee delen. De plannen voor de dijk van Dalfsen tot de A28 worden van 2024 tot en met 2026 gemaakt. Daarna gaat in dat gebied de schop in de grond.

Vanaf 2027 tot en met 2029 wordt het traject vanaf de A28 tot de monding van de Vecht in het Zwartewater uitgewerkt. Daarna wordt de dijk in dat gebied versterkt. Er zijn twee uitzonderingen op dat deel: rondom de Zijlkolk en Langenholte wordt in 2024 en 2025 verder doorgewerkt aan een hoofdoplossing (voorkeursalternatief) om de dijk te versterken.

We starten met de dijktrajecten tussen Dalfsen en de A28 omdat daar voor alle dijktrajecten een voorkeursalternatief is vastgesteld. Dat is nog niet geval voor de trajecten bij Zwolle. Door te starten met de dijken tussen Dalfsen en de A28, krijgen we extra tijd om door te werken op de complexe opgaven bij de Zijlkolk en Langenholte waar beschermde natuur en het uitvoeren van een dijkversterking samen komen.

Deze ligt bij de A28 omdat we zien dat het type oplossing wat tussen Dalfsen en de A28 ligt veelal overeenkomt. Ten westen van de A28 is vaak voor andere oplossingen gekozen. Met het oog op de uitvoering is het efficiënt om juist daar de knip te leggen en juiste uitvoeringspartij te zoeken bij iedere deel.

Voor Dalfsen is de uitvoering gepland vanaf 2027. Voor Zwolle start dan de planuitwerking. De uitvoering voor Zwolle staat gepland vanaf 2030.

Woonhuizen aan de dijk kunnen behouden blijven. De dijkversterking en eventuele werk- en beheerstroken hebben mogelijk wel effect op uw perceel, tuinen, landbouwgrond en recreatiefuncties.

Maatwerklocaties zijn locaties waar de voorgestelde oplossing tot ruimtebeslag leidt op woonhuizen, Natura 2000 of andere objecten met beschermde status. In de verkenning is onderzocht of er een haalbare maatwerkoplossing mogelijk is. Hieruit blijkt dat woonhuizen behouden kunnen blijven. In de planuitwerking wordt onderzocht wat de meest passende maatwerkoplossing is. Dit doet het waterschap in overleg met de betreffende grondeigenaren.

In de planuitwerking (vanaf september 2024) gaat het projectteam met alle grondeigenaren waar het voorkeursalternatief ruimte vraagt, individueel in gesprek over het dijkontwerp en het maken van afspraken over de eventuele (tijdelijke) beschikbaarheid van percelen voor de uitvoering van de dijkversterking. We starten met het uitwerken van de plannen voor de dijk tussen Dalfsen en de A28 tot een concreet ontwerp. Ook vragen we de nodige vergunningen aan specifiek voor dit dijktraject. Daar nemen we tot en met 2026 de tijd voor. Nadat de plannen voor Dalfsen klaar zijn, werken we de plannen voor de dijk vanaf de A28 tot en met de monding van de Vecht in het Zwartewater uit. 

Het beleid van het waterschap gaat niet standaard uit van aankoop van de grond. Het waterschap kan ook op een andere wijze afspraken maken met grondeigenaren over het permanent of tijdelijk gebruik van gronden. Voorbeelden zijn zakelijk recht of een kwalitatieve verplichting. Dat laatste betekent dat je eigenaar blijft van je grond, en het waterschap afspraken met jou als grondeigenaar maakt.

In de planuitwerkingsfase wordt het ontwerp in meer detail uitgewerkt en maken we afspraken met eigenaren over (tijdelijk) gebruik van de grond. Grondeigenaren die hiermee te maken krijgen, ontvangen hierover een persoonlijk bericht. Als het waterschap grond nodig heeft voor de dijkversterking, dan krijgt de eigenaar daarvoor een vergoeding.

Uitgangspunt is dat geprobeerd wordt schade aan bebouwing door werkzaamheden zoveel mogelijk te voorkomen. Wanneer door de dijkversterkingswerkzaamheden onverhoopt toch schade aan bijvoorbeeld bebouwing ontstaat, dan wordt deze vergoed. Er worden vooraf aan de werkzaamheden nulmetingen gedaan en tijdens de werkzaamheden vindt monitoring plaats. Dit wordt de komende jaren verder uitgewerkt met de uitvoerende partij. 

Op de projectwebsite vind je alle informatie en kan je je aanmelden voor de digitale nieuwsbrief over de voortgang van het project. Daarnaast kan je de Waterwerk-app downloaden en bij notificaties aangeven dat je de updates van het project Veilige Vecht wilt ontvangen.

Voorafgaand aan belangrijke mijlpalen organiseert het projectteam altijd bijeenkomsten. Via de nieuwsbrief  blijf je op de hoogte. 

Wij gaan graag met je in gesprek. Maak een afspraak via veiligevecht@wdodelta.nl of kom langs bij de inloopmomenten in sluiswachterswoning Vechterweerd (zie agenda). Maak daarvoor een afspraak via veiligevecht@wdodelta.nl. 

Verkenning 2020- 2024

In de verkenningsfase onderzochten we verschillende mogelijkheden (alternatieven) voor het versterken van de Vechtdijken tussen Dalfsen en Zwolle. Dit deden we samen met overheden, bewoners en maatschappelijke organisaties. Het resultaat van de verkenningsfase is het voorkeursalternatief, dat in juni 2024 door het algemeen bestuur van het waterschap is goedgekeurd.

Planuitwerking

• Dalfsen
  2024 – 2026
• Zwolle
  2027 – 2029

In deze fase werken we de plannen voor de dijkversterking verder uit. Dit doen we door in gesprek te gaan met grondeigenaren en bewoners rondom de dijk over de uitwerking van de oplossing en wat zij daarin belangrijk vinden. Ook verzamelen we allerlei informatie over de bodem, archeologie en planten en dieren. Dat verwerken we in een eerste ontwerp. Dit ontwerp en de manier van uitvoeren worden daarna steeds concreter gemaakt.

Uitvoering

• Dalfsen
  Vanaf 2027
• Zwolle
  Vanaf 2030

In deze fase gaat de schop in de grond en worden de maatregelen uitgevoerd.

Het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) is een landelijk dijkenprogramma en onderdeel van het Deltaprogramma. Het doel van het HWBP is dat in 2050 alle primaire dijken versterkt zijn, zodat deze voldoen aan de wettelijke normen in de Waterwet.

Het project Veilige Vecht is één van de projecten uit het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Kijk voor meer informatie op www.hwbp.nl